อาการแพ้อาหารแบบเฉียบพลันนั้น มีตั้งแต่แบบเล็กน้อย เช่น ผื่นคัน ปากบวม ถึงขั้นทำให้เสียชีวิต หายใจไม่ออก แน่นหน้าอก จนถึงต้องส่งโรงพยาบาลเป็นการด่วน
แน่นอนว่าวิธีป้องกันที่ดีที่สุด คือ การเลี่ยงอาหารหรือสารสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการแพ้ เราจึงต้องหาสาเหตุว่าอาหารอะไรบ้างที่แพ้
ขอแนะนำอาหาร 8 อันดับต้นๆที่คนไทยแพ้กันมากที่สุดค่ะ
อาการแพ้อาหาร (Food Allergy) คืออะไร?
อาการแพ้อาหาร (Food Allergy) คือ อาการแพ้ต่างๆที่เกิดจากอาหารบางชนิด ที่ไปกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ทำงานมากผิดปกติโดยสร้างและส่งสารต่อต้านออกมา เพื่อกำจัดโปรตีนในอาหารที่ร่างกายเกิดปฏิกิริยาต่อต้าน ไม่ได้เป็นโรคติดต่อหรือก่ออันตรายต่อผู้อื่น นอกจากตนเองเท่านั้น
โดยระบบภูมิคุ้มกันจะมีการหลั่งสารเคมี เช่น ฮิสตามีน (Histamine) ที่ทำให้เกิดอาการแพ้คันหรือการอักเสบ (Inflammation) ค่ะ
สำหรับคนที่แพ้อาหารเมื่อได้รับสารอาหารที่แพ้แม้เพียงนิดเดียวก็อาจจะมีอาการรุนแรงได้ทันที หรือเกิดอาการแพ้ใน 2-3 นาที หรือ เป็น 2-3 ชั่วโมงได้ จะเกิดอาการบวม เช่น ลิ้นบวม ปากบวม และหน้าบวม เป็นต้น
ระบบทางเดินหายใจไม่ทำงาน หายใจลำบาก ความดันโลหิตต่ำ ท้องเสีย ผื่นคัน และลมพิษ
ในกรณีที่คนไข้แพ้อาหารแบบรุนแรง หรือ Anaphylaxis (แอแนฟิเล็กซิส) จะมีอาการที่รุนแรงและเร็วกว่าปกติ มีผื่นบวมคันตามผิวหนัง บวมที่คอและลิ้น หายใจไม่สะดวก ความดันต่ำเฉียบพลัน และอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ค่ะ
ทางการแพทย์เราแบ่งอาการแพ้อาหารออกเป็น 2 ชนิด
1. IgE Antibody
2. Non-IgE Antibody
Antibody คือ โปรตีนชนิดหนึ่งที่เป็นตัวให้สัญญาณกับระบบภูมิคุ้มกันว่า สารชนิดนี้ร่างกายไม่ยอมรับอาจก่ออันตรายต้องกำจัดออกไป สารแอนตี้บอดี้นี้ก่อให้เกิดอาการต่างๆดังกล่าว ปัจจุบันเราสามารถตรวจเลือดด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัย ให้ผลที่ชัดเจนว่าอาหารหรือสารใดเป็นตันเหตุเฉพาะบุคคล
สำหรับคนที่ไม่ได้ตรวจเลือดหาสาเหตุหมอแนะนำอาหาร 8 ชนิด ที่มีสถิติว่าคนไทยเราแพ้กันมากที่สุดมาเพื่อเป็นการเตือนให้ระมัดระวังและสังเกตดู แต่จะแน่นอนควรตรวจเลือดหาสาเหตุเฉพาะของตนคะ จะเน้นการแพ้สารอาหารแบบ IgE นะคะ เพราะบทความก่อนนี้ได้กล่าวถึงภูมิแพ้แบบNon-IgE / Ig G ไปแล้ว
1. นมวัว (Cow’s Milk)
คุณแม่ต้องระวังให้มากในเด็กแรกเกิดและเด็กที่กำลังโตจะแพ้นมวัวกันมาก โดยเฉพาะในเด็กที่ดื่มนมวัวก่อนอายุ 6 เดือน อัตราการแพ้นมวัวในเด็กอยู่ที่ประมาณ 2-3% ค่ะ
เมื่อดื่มนมวัว อาการแพ้แบบ IgE จะรุนแรงและน่าเป็นห่วงอาจเกิดภายใน 5-30 นาที หลังจากที่รับประทานนมเข้าไป ซึ่งอาการก็จะมีตั้งแต่ บวม ผื่น ลมพิษ และอาการเจียน เป็นต้น
รวมถึงผลิตภัณฑ์จากนมด้วย เช่น
- นม หรือ นมผง (Milk/Milk Powder)
- ชีส (Cheese)
- เนย (Butter)
- มาร์การีน (Margarine)
- โยเกิร์ต (Yogurt)
- ไอศกรีม (Ice Cream)
2. ไข่ (Eggs)
อาการแพ้ที่เกิดจากไข่จะพบมากเป็นอันดับ 2 รองจากนม อาการเบื้องต้นที่พบ
- ปากบวม ลิ้นบวม
- ปวดท้อง
- มีผื่นหรือเป็นลมพิษ
- หายใจติดขัด
- ภูมิแพ้อย่างรุนแรง
ไข่เป็นอาหารแปลกเพราะส่วนใหญ่คนที่แพ้ไข่แดงก็จะไม่แพ้ไข่ขาว ส่วนคนที่แพ้ไข่ขาวก็จะไม่แพ้ไข่แดง นั่นเป็นเพราะว่าไข่ทั้ง 2 ชนิด มีโปรตีนที่ต่างกันค่ะ แต่พบอาการแพ้จากไข่ขาวมากกว่า แต่บางคนก็แพ้ทั้งไข่ขาวและไข่แดงคะ
วิธีแก้สำหรับแพ้แบบ Ig E ต้องเลี่ยงหรืองดตลอดไปเลยค่ะ รวมถึงผลิตภัณฑ์จากไข่ทุกชนิด เข่น ขนมเค้ก ข้าวผัดไข่ ขนมต่างๆ หมี่ที่มีไข่เป็นส่วนผสม
ประมาทไม่ได้นะคะ หมั่นสังเกตร่างกายตัวเองให้ดี เพราะแต่ละคนมีการตอบสนองต่อโปรตีนที่ทำให้เกิดภูมิแพ้ไม่เหมือนกัน
3. ถั่ว (Nuts)
ถั่วที่แพ้กันมากๆก็จะมี
- บราซิลนัต (Brazil Nuts)
- ถั่วอัลมอนด์ (Almonds)
- เม็ดมะม่วงหิมพานต์ (Cashews)
- ถั่วแมคคาดาเมีย (Macadamia Nuts)
- เมล็ดสน (Pine Nuts)
- วอลนัท (Walnuts)
รวมถึงอาหารที่มีส่วนผสมของถั่วเช่น เนยถั่ว หรือ ซอส/น้ำจิ้มที่ผสมถั่ว เป็นต้น
อาการแพ้ถั่วสามารถทำให้เกิดอาการแพ้อย่างรุนแรง หรืออาจจะถึงขั้นเสียชีวิตได้ คนที่แพ้ถั่วส่วนใหญ่ หมอแนะนำให้ใช้ Epi-pen หรือ ปากกาที่มีอะดรีนาลีน (Adrenaline) ไว้ติดตัวตลอด พอมีอาการแพ้ปุ๊บ จะได้ฉีดเข้าร่างกายได้เลยทันที เพื่อลดอาการแพ้หรือความเสี่ยงที่จะเสียชีวิตค่ะ
4. ถั่วลิสง (Peanuts)
ถั่วลิสงเป็นถั่วที่คนไทยแพ้กันมาก จึงแยกออกมาจากถั่วชนิดอื่นค่ะ ภูมิแพ้ที่เกิดจากถั่วยังไม่ทราบสาเหตุ คนไข้บางคนก็เป็นเพราะกรรมพันธุ์บ้าง
วิธีป้องกันที่ดีที่สุด คือ เราควรตรวจเลือดเพื่อหาสาเหตุให้ชัดเจน เช่น ถ้ารู้ว่าแพ้ถั่วลิสง ก็ต้องงดให้เด็ดขาด และสอบถามข้อมูลเกี่ยวกับอาหารว่ามีส่วนผสมของถั่วลิสงหรือเปล่าทุกครั้งค่ะ
5. อาหารทะเลเปลือกแข็ง (Shell Fish)
อาหารทะเลเปลือกแข็งที่คนไทยเราแพ้กันมาก มีดังนี้ค่ะ
- กุ้ง (Shrimps) ทั้งกุ้งน้ำเค็มและน้ำจืด
- ปลาหมึก (Squid)
- หอยเชลล์ (Scallops)
อาหารเหล่านี้จะมีโปรตีนที่มีชื่อว่า “Tropomyosin” ที่ร่างกายเราเห็นว่าเป็นสารอันตราย และอาการแพ้ที่เกิดจากอาหารทะเลจะมาเร็วมากกว่าอาหารชนิดอื่น
อาการภูมิแพ้จากอาหารทะเลส่วนใหญ่จะหาสาเหตุค่อนข้างยากค่ะ เพราะบางทีเราอาจจะไปรับประทานอาหารที่มีสารปนเปื้อน จึงอาจจะได้รับแบคทีเรีย ไวรัส หรือปรสิต เข้าสู่ร่างกาย การตรวจเลือดเพื่อหารายการอาหารที่เราแพ้ จะเป็นการแก้ปัญหาที่ดีที่สุด
อาการภูมิแพ้ที่เกิดจากอาหารทะเลแบบ IgE จะไม่หายไปเมื่ออายุมากขึ้น เราต้องงดรับประทานอาหารที่แพ้ บางคนแค่ได้กลิ่นอาหารทะเลที่แพ้ ก็มีอาการภูมิแพ้ขึ้นได้เลยค่ะ ต้องหมั่นสังเกตสิ่งแวดล้อมและระวังตัวให้มากๆด้วยนะค่ะ
6. ข้าวสาลี (Wheat)
เกิดจากโปรตีนที่มีในข้าวสาลีค่ะ และอาการก็จะคล้ายๆกับอาการแพ้อาหารชนิดอื่น เช่น ท้องเสีย อาเจียน ผื่นขึ้น เป็นลมพิษ หรืออาจจะมีอาการแพ้ขั้นรุนแรงค่ะ
หลายคนจะสับสนว่า ภูมิแพ้ที่เกิดจาก กลูเตน (Gluten) ต่างกันกับอาการแพ้อื่นๆอย่างไร จริงๆแล้วอาการจะคล้ายๆกันค่ะ เพียงแต่ว่า อาการแพ้ที่เกิดจากโปรตีนหลายชนิดในข้าวสาลี จะมีความรุนแรงมากกว่า จนถึงขั้นเสียชีวิตได้ ซึ่งคนที่เป็นโรค Celiac Disease จะไม่รุนแรงเท่า
สำหรับคนที่แพ้กลูเตนต้องเลี่ยงอาหารทุกชนิดที่มีกลูเตน แต่คนที่แพ้โปรตีนจากข้าวสาลี จะสามารถรับประทานอาหารชนิดอื่นที่มีกลูเตนได้ค่ะ
7. ถั่วเหลือง (Soy)
ถั่วเหลืองก็เป็นอีกหนึ่งอาหารที่หลายคนแพ้ค่ะ อาการก็จะมีตั้งแต่ อาการคันที่ผิวหรือลิ้น มีน้ำมูกไหล มีอาการหอบหืด มีผื่นขึ้น และหายใจไม่ออก เป็นต้นค่ะ
คนแพ้นมวัวควรจะระวังนมถั่วเหลืองด้วยค่ะ เพราะบางครั้งผู้ผลิตผสมนมวัวในนมถั่วเหลืองด้วย นอกจากนี้ผลิตภัณฑ์อื่นๆที่ทำจากถั่วเหลืองก็ต้องหลีกเลี่ยงด้วยเช่น เต้าหู้ น้ำเต้าหู้ และเทมเป้ เป็นต้นค่ะ
8. ปลา (Fish)
คนไทยเราก็แพ้ปลาหลายชนิดเหมือนกันค่ะ และบางกรณีก็ไม่เคยเกิดขึ้นตอนเด็กเลย แต่มาแพ้ตอนโตก็มี อาการภูมิแพ้ก็จะเหมือนกันกับอาหารทะเลเลยค่ะ เช่น หายใจไม่ออก ท้องเสีย และอาจจะแพ้ขั้นรุนแรงถึงเสียชีวิตได้
หมอแนะนำให้ทำเหมือนกับคนแพ้ถั่ว นั่นคือ ถ้าเราแพ้ปลาเราก็ต้องมี Epi-Pen ติดตัวไว้ตลอดเวลา ปลาก็เหมือนกับอาหารทะเลชนิดอื่นค่ะ สาเหตุที่ทำให้เราเกิดอาการภูมิแพ้อาจจะเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย ไวรัส หรือปรสิตได้
วิธีป้องกันที่ดีที่สุด นอกจากการงดรับประทานปลาที่แพ้แล้ว ควรเข้ารับการตรวจเพื่อหาสาเหตุ
ฝากไว้…ก่อนไป
อาหารทั้ง 8 ชนิดที่คนไทยเราแพ้มากที่สุด คือ นมวัว ไข่ พืชตระกูลถั่ว ถั่วลิสิง อาหารทะเลเปลือกแข็ง ปลา ถั่วเหลือง และข้าวสาลี
อาการภูมิแพ้ก็มีตั้งแต่ขั้นไม่เป็นอันตรายถึงแก่ชีวิต เช่น คันตามผิว จนถึงขั้นมีอาการแพ้อย่างรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้ หากสงสัยควรเข้ารับการตรวจเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงและจะได้ป้องกันตัวเองได้ค่ะ
ท่านใดสนใจที่จะเข้ารับการตรวจ เพื่อดูว่าร่างกายเราแพ้สารอาหารชนิดไหนและอาหารชนิดไหนที่ควรเลี่ยงเด็ดขาด สามารถรับคำปรึกษาและตรวจเลือดได้ที่ สถาบันสุขภาพผิวหนังและการแพทย์ชะลอวัยแบบองค์รวม ดร. อรรวรรณ ได้ทั้ง 3 สาขา ตามรายละเอียดด้านล่างค่ะ
สาขากรุงเทพ: สุขุมวิท 02-6614431
สาขาภูเก็ต: 076-377679
หรือแวะสอบถามด้วยตนเองกับทีมงานของเราได้ที่ สถานี BTS ชิดลม ทุกวันตั้งแต่เวลา 8.30–18:30 ค่ะ
บทความนี้หากท่านเห็นว่ามีประโยชน์ กด Share ให้เพื่อนๆได้อ่านด้วยนะค่ะ
